W Wielki Piątek kompania Wojska Majdańskiego zwana też Strażą lub bardziej oficjalnie Gwardią Narodową im. Tadeusza Kościuszki wymaszerowuje z Majdanu do Zaleszan.
Tam w pomieszczeniach przykościelnych jest zakwaterowana i od Wielkiego Piątku aż do mszy rezurekcyjnej w Wielkanoc pełni straż przy grobie Chrystusa.

Atmosferę tych dni oraz szczegóły ceremoniału, z pasowaniem na gwardzistę włącznie opisuje gwardzista Radomir Turek.
Można to również zobaczyć na filmie Z życia gwardzisty wykonanym w 2015 roku przez Muzeum Regionalne w Stalowej Woli.

Inny były gwardzista, "minimus" wspomina - na szczęście zanikający - zwyczaj Wielkanocnej kanonady.

Na tym dobrze zachowanym zdjęciu z 1952 roku widzimy Wojsko na odprawie pod kościołem w Zaleszanach. Podobnie jak na pozostałych zdjęciach, które udało się zebrać, nie znamy nazwisk dowódcy ani żołnierzy.

Na tym nieco młodszym zdjęciu nasza Gwardia razem z orkiestrą.

Coroczne pamiątkowe zdjęcie całej Gwardii przed kościołem w Zaleszanach.

"W Wielką Sobotę rano wojsko wyjeżdża z księżmi na święconkę do wsi oddalonych od kościoła parafialnego, by złożyć życzenia wielkanocne mieszkańcom i podziękować za pomoc materialną na utrzymanie Gwardii. Po południu wojsko ćwiczy musztrę i krok defiladowy do defilady po rezurekcji i sumie. Wojsko uczestniczy w poświęceniu wody i ognia przed kościołem, następnie z procesją wchodzi do kościoła i uczestniczy w liturgii. Po mszy dowódca Gwardii w obecności księdza proboszcza jako kapelana oddziału dokonuje pasowania rekrutów na żołnierzy."
(Adam Michał Chciuk)

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z 2004 roku.

"W Wielką Niedzielę wojsko bierze udział w procesji rezurekcyjnej, rezurekcji i sumie. Po skończonych Nabożeństwach żołnierze Gwardii wychodzą z kościoła kierując się pod pomnik Tadeusza Kościuszki, by przy dźwiękach Mazurka Dąbrowskiego złożyć kwiaty i oddać hołd swojemu patronowi. Po ceremonii pod pomnikiem ruszają do defilady w karnym zwartym szyku. Trzymają rzędy i szeregi prawie tak równo, jak kompania honorowa wojska. Po defiladzie Gwardia odwiedza księdza proboszcza na plebani oraz organistę i swoich dobroczyńców, którzy od lat wspierają oddział. W ten jeden dzień w roku wojsko odwdzięcza się im składając życzenia wielkanocne i oddając wojskowe honory."
(Adam Michał Chciuk)

Po sumie, w Niedzielę Wielkanocną, przed kościołem w Zaleszanach odbywa się parada, na którą przybywają licznie mieszkańcy bliższych i dalszych okolic.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z parady w 2004 roku.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z parady w 2006 roku ilustrowanych oryginalnymi nagraniami dźwiękowymi.

Potem Wojsko w szyku ze sztandarem i orkiestrą na czele przemaszerowuje do Majdanu. Po drodze zatrzymują się przy niektórych domach w Zaleszanach, Dzierdziówce i Majdanie. Straż prezentuje broń, a dowództwo składa życzenia gospodarzom.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z parady w 2002 roku.

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z parady w 2005 roku.

Wszyscy majdaniacy są dumni ze swojego Wojska. Chyba każdy mężczyzna, który tam mieszkał lub mieszka, w nim służył. W szeregi Gwardii Narodowej w pierwszej kolejności są przyjmowani synowie członków Gwardii, następnie rodowici majdaniacy, w dalszej kolejności mieszkańcy innych miejscowości parafii. Skład osobowy Gwardii ciągle się zmienia. Służba w Gwardii jest zajęciem honorowym a jedynym podziękowaniem jest zaszczyt czuwania przy Grobie Pańskim podczas Triduum Paschalnego.

"Członkowie naszej Gwardii są ochotnikami, służą bezinteresownie, nie pobierają żadnej zapłaty i zawsze jest więcej chętnych do służby przy Grobie Pańskim niż miejsc w oddziale i dlatego żaden podmuch dziejów jej nie zniszczył i nie zniszczy."
(Adam Michał Chciuk - Komendant Gwardii)

Od najdawniejszych czasów majdaniacy byli razem ze swoim gwardzistami, jak na tych dwóch najstarszych zachowanych zdjęciach wykonanych w 1920 roku przez "hallerczyka" T. Zielińskiego.

Na poniższym, zapewne również jednym z najstarszych zachowanych zdjęć, które odnalazł Mieczysław Rojek, żołnierze w mundurach austriackich. Proszę zwrócić uwagę na dwóch żołnierzy w kapeluszach ze strzelbami!

A tutaj Wojsko Majdańskie w umundurowaniu z innego okresu (tablica na domu podaje: Adam ZIELIŃSKI KRAM...)

Na lewym zdjęciu poniżej: Aleksander Kucharczyk, Eugeniusz Szelest oraz przyszły gwardzista Wiesio Chciuk. Na prawym zdjęciu rozpoznajemy Józefa Górskiego i Zbyszka Kułagę (drugi od prawej).
Więcej starych i nowych zdjęć Wojska Majdańskiego w albumie oraz na stronie Tradycja w obiektywie Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli.

Oprócz Wielkanocy Gwardia Narodowa z Majdanu przywdziewa mundury, gdy odprowadza na cmentarz parafialny swoich zasłużonych członków. Na zdjęciu pogrzeb Adolka Turka.

Natomiast w Poniedziałek Wielkanocny 2006 roku Wojsko Majdańskie uczestniczyło w uroczystej mszy z okazji przybycia do Zaleszan Biskupa ... , któremu oddało honory wojskowe.

"Gwardia Narodowa im. Tadeusza Kościuszki, to 189 lat [w 2007 roku] nieprzerwanej tradycji w Majdanie Zbydniowskim, Parafii i Gminie Zaleszany. Gwardia Narodowa im. T. Kościuszki w Majdanie Zbydniowskim powstała w 1818 r. z potrzeb chrześcijańskich i patriotycznych naszych praojców. Powstanie Gwardii Narodowej nawiązywało do czynu niepodległościowego Tadeusza Kościuszki i było wyrazem kultu po jego śmierci jako Bohatera Narodowego i Naczelnika nadziei, dążącego do odzyskania niepodległości Polski. Założycielem Gwardii był Dominik Horodyński (zm. w 1823 roku) - adiutant Tadeusza Kosciuszki, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego, właściciel dóbr zbydniowskich.

Żołnierze Gwardii w 1918 r. obchodzili 100 rocznicę jej powstania. Data obchodu tej rocznicy została podana przez uczestnika uroczystości - Józefa Woźniaka - w wywiadzie dla historyka z Radomyśla n/Sanem, Stanisława Myszki w 1975 r."
(Adam Michał Chciuk)

Walenty Kułaga i Wojciech Kwitkowski na zdjęciu z drugiej połowy lat dwudziestych XX wieku.

Dobry stan zdjęcia pozwala na określenie jak wyglądało wtedy Wojsko Majdańskie. Na umundurowanie składała się marynarka w kolorze jasno beżowym z amarantowymi wyłogami i kołnierzem noszona bez pasa głównego i bez naramienników, czarne cywilne spodnie i buty skórzane sznurowane poza kostkę. Być może w takich marynarkach chodzili żołnierze Legionów Polskich w armii austriackiej. Czapka rogatywka z pióropuszem, wygląda że bez pawich piór, z czarnym barankowym otokiem i wojskowym orłem w koronie. Denko rogatywki w kolorze czerwonym.
(Zbigniew Kułaga, syn Walentego)

Gwardia nosi obecnie mundury według kroju z czasów powstania styczniowego, w którym Gwardia prawdopodobnie brała udział. Ich zielone kurtki mają czerwone wyłogi i biało-czerwone naszywki na kołnierzach, u oficerów obszyte srebrną lamówka. Na granatowych spodniach mają naszyte czerwone lampasy. Chorąży nosi kurtkę granatową i w takim chyba kolorze były pierwsze mundury Gwardii. Mundur lekarza oddziału jest cały biały. Na głowach noszą czerwone rogatywki ozdobione pawimi piórami.

Umundurowanie używane przed wojną zostało na początku II wojny światowej wraz ze sztandarem i szablami zakopane w drewnianych skrzyniach u Adama Partyki (przydomek "Grzela"). W stajni, na miejscu, gdzie stały konie przeleżały całą okupację niemiecką. W owym czasie za ich przechowywanie groziła kara śmierci.

"Grzela", w randze porucznika pełnił funkcję doktora Gwardii. Umundurowaniem i szablami opiekował się od początku wojny do lat sześćdziesiątych XX wieku. On również powoływał młodych żołnierzy na wakujące miejsca po poprzednikach. Po śmierci Adama Partyki tę funkcję przejął jego zięć Edward Jurczyk. Później opiekunem umundurowania przechowywanego w prywatnych domach był do końca swego życia członek Gwardii Bronisław Wilk a następnie Bogdan Zieliński, który przejął dowództwo Gwardii po śmierci ojca Józefa.

Od 1995 roku umundurowanie i szable są przechowywane w Izbie Pamięci Gwardii w Domu Ludowym. Obecnie (2008r.) opiekuje się nimi Krzysztof Wilk, syn śp. Bronisława.

"Część starych, mundurów przetrwała do 2003 r., do czasu całkowitego odnowienia umundurowania i szabel, które rozpoczęto od 1996 r. Niektóre mundury liczyły ponad sto lat, świadczyły o tym daty Świąt Wielkanocnych wypisane w rękawach i podszewkach przez członków Gwardii trzymających wartę przy Grobie Pańskim w Kościele Parafialnym w Zaleszanach."
(Adam Michał Chciuk)

Gwardia ma swoje rangi. Komendant jest kapitanem (dystynkcje trzygwiazdkowe) a w szpicy szyku idą: dowódca - pułkownik, adiutant - major, doktor - kapitan.
Dowodzenie Gwardią wymaga odpowiednich predyspozycji i dużego poświęcenia. Adam Michał Chciuk, który jest komendantem od 1973 roku stworzył poczet dowódców, komendantów, adiutantów, doktorów i chorążych.

Gwardia posiada sztandar, szable, pieczęć i izbę pamięci służącą za przechowalnię umundurowania i uzbrojenia.

Oddział liczy zazwyczaj dwadzieścia kilka osób. Zdarzyło się jednak jeden raz, że w uroczystościach wielkanocnych 1930 roku Gwardia wystąpiła z dwoma pododdziałami: kosynierów i karabinierów. Komendantem karabinierów był Zieliński Michał, dziadek obecnego (2008 r.) sołtysa Tadeusza Zielińskiego. Komendant kosynierów nieznany. Nie znany jest również powód, dla jakiego Gwardia wystąpiła w takim składzie.

Obecny sztandar Wojska Majdańskiego na jednej stronie ma wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej a na drugiej Białego Orła i napis:

"Leć nasz orle w górnym pędzie, sławie Polsce światu służ - Gwardia Narodowa im. T.Kościuszki w Majdanie Zbydniowskim 1850r."

Widoczny na zdjęciu sztandar zakończył służbę  w 2010 roku i po odrestaurowaniu trafił do Izby Pamięci Gwardii w Domu Ludowym. Gwardia posługuje się obecnie jego repliką.

Spontaniczne podtrzymywanie tradycji w dzisiejszych czasach jest dużym wysiłkiem finansowym. Szabla dla żołnierza Wojska Majdańskiego kosztuje ponad 500 złotych a wynajęcie orkiestry na czas parady - 3000 złotych. Paradne mundury też kosztują i się zużywają. Wojsko Majdańskie utrzymuje się dzięki ofiarności parafian oraz dotacji Urzędu Gminy Zaleszany i sponsorów.

Tłumy mieszkańców Majdanu i innych miejscowości uczestniczące w corocznej paradzie przy kościele parafialnym w Zaleszanach i towarzyszące Wojsku podczas składania życzeń wielkanocnych gospodarzom w Majdanie darzą wielką sympatią Wojsko Majdańskie i wspierają je na miarę swoich możliwości.

Niestety, powojenne władze nie podzielały tej sympatii mieszkańców, ponieważ Gwardia Narodowa odmawiała uczestnictwa w pierwszomajowych pochodach pod czerwonym sztandarem międzynarodówki. Jak podaje Adam Michał Chciuk:

"Sztandar z Matką Bożą i orłem w koronie im nie odpowiadał, ponieważ nie można było propagować "obcej ideologii". Z tego powodu władze utrudniały przemarsz Oddziału z Majdanu Zbydniowskiego do Kościoła Parafialnego w Zaleszanach w Wielki Piątek. Po drodze do Zaleszan w Zbydniowie był posterunek milicji, na którym dowództwo Gwardii musiało się meldować, wysłuchać "epitetów" władzy pod jego adresem i Oddziału oraz instrukcji jak się zachowywać w państwie towarzyszy.

Gwardziści w mundurach mogli się poruszać jedynie po terenie kościelnym, nawet przejście do sklepu oddalonego o około 100 metrów było zabronione. Gdy ukazał się dekret o stanie wojennym, wysłannicy WRON zarekwirowali żołnierzom Gwardii szable z powodu "zagrożenia dla władzy ludowej". Przez okres stanu wojennego Gwardia posługiwała się drewnianymi atrapami szabel. Gdy stan wojenny został zniesiony, szable zostały zwrócone ich właścicielom.

W stanie wojennym dnia 5 listopada 1982 roku, mimo zagrożenia represjami, żołnierze naszej Gwardii uczestniczyli w uroczystości nawiedzenia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej w Stalowej Woli w kościele Matki Bożej Królowej Polski."

Społeczny wysiłek w podtrzymywaniu tradycji przez Gwardię Narodową z Majdanu został doceniony w 2006 roku, gdy "Gwardia majdańska otrzymała nagrodę od starosty stalowo-wolskiego z okazji Powiatowego Dnia Animatora Kultury w kategorii Zespoły. Nagroda jest hołdem dla tych, którzy rozwijają ducha i intelekt młodzieży -powiedział wicestarosta Stanisław Turek. Dla nas jest to wyróżnienie i docenienie pracy członków naszej straży grobowej dla pomnażania dziedzictwa i tradycji narodowych, religijnych i patriotycznych. Jest to zarazem uhonorowanie całej społeczności Majdanu Zbydniowskiego, parafii Zaleszany Urzędu Gminy i Gminnego Ośrodka Kultury w Zaleszanach. To wyraz uznania dla wszystkich rodaków z naszej nadsańskiej "małej Ojczyzny", których losy rozrzuciły po wielu regionach Polski i świata, którzy są wierni wielkiej religijnej i niepodległościowej tradycji. Dla naszej Gwardii Narodowej jest to również zobowiązanie do wiernego wypełniania honorowej służby przy Grobie Pańskim i dobrej pracy dla naszej społeczności."
(Adam Michał Chciuk)

Gwardia Narodowa imienia Tadeusza Kościuszki z Majdanu, zwana również Strażą Wielkanocną, Strażą Grobową, Kościuszkowcami lub zwyczajnie Wojskiem Majdańskim nie jest wyjątkiem na tym terenie.
Od 1993 roku, zwykle w pierwszą niedzielę po Wielkanocy w Grodzisku oraz innych miejscowościach odbywają się wojewódzkie, a od 2004 roku ogólnopolskie parady straży wielkanocnych zwanych „Turkami”, podczas których prezentują one swoje umundurowanie, uzbrojenie, musztrę paradną i obrzędy.
W 1994 roku, 17 kwietnia odbył się w Majdanie zlot Wielkanocnych Straży Grobowych z okolicy. Reporter lokalnej gazety tak pisał:

" ... Te obrzędy są piękne i barwne i rzeczywiście autentyczne. Nie organizuje ich żaden dom kultury, żaden wydział, ani żaden urzędnik się do tego nie miesza. Tradycja jest wciąż żywa, nawet poszczególne funkcje w oddziałach przechodzą niekiedy z ojca na syna. Z pokolenia na pokolenie przechodzi także znajomość osobliwych komend wydawanych w czasie musztry i przemarszów".

Adam Michał Chciuk tak wspomina tę paradę:
"Rojno, gwarno i kolorowo było na majdańskim stadionie. Było kilkuset żołnierzy w dawnych mundurach i tureckich strojach, był wiceminister kultury i sztuki Zdzisław Podkański, wojewoda tarnobrzeski Janina Sagatowska, kapral Józef Chciuk - uczestnik walk pod Monte Casino, w mundurze z tamtego okresu, posłowie i senatorowie, tłumy mieszkańców i przyjezdnych. Paradę otwierała Gwardia Narodowa im. Tadeusza Kościuszki z Majdanu Zbydniowskiego. Później szły pozostałe Straże Grobowe z orkiestrami dętymi. Na zakończenie zostały wręczone dowódcom pamiątkowe puchary i dyplomy za uczestnictwo w paradzie."

W czasie tych parad oddziały maszerują prezentując swą broń w szyku naprzemiennie czwórkowym, trójkowym i dwójkowym. Niektóre oddziały maszerują przy dźwiękach orkiestry w układzie różnych figur i są oklaskiwane za „chodzenie” w „krzyż”, „gwiazdę”, „młyn” oraz widowiskowe „widelce”, „teleskopy”, „serca” i „koła” lub najczęstsze „chodzenie w czworokąt wokół sztandaru”.

W 2004 roku zlot Wielkanocnych Straży Grobowych  odbył się w niedzielę 18 kwietnia w Grodzisku Dolnym koło Leżajska.

W 2008 roku Wojsko Majdańskie obchodziło swoją 190 rocznicę utworzenia. Z tej okazji w niedzielę 6 kwietnia odbyła się w Majdanie V Ogólnopolska i XVI Podkarpacka Parada Wielkanocna "Turki 2008".

W 2012 roku podczas III Zjazdu rodu Chciuków  komendant Gwardii Adam Michał Chciuk posadził obok Domu Ludowego drzewo pamięci  Gwardii Narodowej.

Pochodzenie tradycji straży grobowych jest różnie opisywane przez badaczy etnografów.

Można o tym przeczytać na stronie internetowej projektu "Turki - podkarpaccy strażnicy tradycji wielkanocnych" zrealizowanego przez Muzeum Etnograficzne im. F. Kotuli w Rzeszowie. Są tu również informacje o Wojsku Majdańskim.

---

W 2015 roku Muzeum Regionalne w Stalowej Woli zaprezentowało około stu zdjęć pokazujących tradycję Wojska Majdańskiego. Adam Michał Chciuk był współorganizatorem tej wystawy plenerowej i przekazał swoje zdjęcia ze spaceru po wystawie.

Więcej informacji o Wojsku Majdańskim można znaleźć na stronach internetowych wymienionych tutaj...